SERLAMLA İLGİLİ MESLELER
Kuran ayetleri bizim için en büyük delildir. İkinci kaynaklarımız ise hadis kitaplarıdır. Elimizde kuran ayetlerine herkesin ulaşması pekala kolaydır. Araştırıp kuranda selamla ilgili ayetleri yada fıkıhta hselamın yerini herhangi bir ilmihal kitabından kolayca öğrenilebilir. Ancak bu konuda Hz peygamberin tavrını ve uygulama şeklini bilmekte en büyük fayda var. Bu sebeple selamla ilgili bazı hadisleri kaydedip sonrasında bir değerlendirme yapılacaktır.
1. Selam İlk Önce Hz Ademin Melekleri Selamlamasıyla Başlamıştır
Ebu Hureyreden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "Allah Hz Ademi yarattı….. Sonra ona şöyle dedi; git şu meleklere selam ver. Dinle bak nasıl seni nasıl selamlayacaklar. Seenin ve zürriyetinin selamı da bu şekilde olacak. Hz Adem gitti ve meleklere esselamu aleyküm dedi. Ve Melekler de vesselamu aleyke ve rahmetüllah dediler…. (Buhari 3326, Müslim 2841)
2. Allah İnsanlara Aynı Lafızlarla Selam Vermiştir
Enes b malikten rivayetle hadiste şöyle anlatılır; Cebrail aleyhisselam Hz Peygambere Hz Hatice yanında iken geldi ve şöyle dedi; "Allah Haticeye selam söylüyor" buna karşılık Hz Hatice de "selam olan Allahtır. Selam Cebraile olsun. Selam ve Allahın rahmeti senin üzerine olsun" dedi. (Müsned 112)
3. Peygamber Sas Ümmetine Selamı Bu Lafızlarla Öğretmişlerdir
Hz Aişe annemizden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "Hz Peygamber sallahu aleyhi vesellem kendisine " Cebrail sana selam söylüyor" dedi Hz Aişe de "Allahın selamı ve rahmeti onun üzerine olsun diye" cevap verdi" (Buhari, 6253)
4. Tahiyyatta Bu Lafızlarla Selamlama Yapılır Ve Selam Verilir
Ebu Hureyreden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; namazda biz Allah Rasulünün arkasından otururken şöyle söylerdik; "Selam Allahın üzeine olsun. Selam cebrailin üzerine olsun. Selam mikailin üzerine olsun. Selam falancan falancanın üzerine olsun." Allah Rasulü bize döndü ve şöyle dedi; Selam Allahın kendisidir. Şöyle deyin;" ettehiyyatü lillahi vessela vatü veddeyyibatü esselamu aleyke eyyühennebiyyü ve rahmetüllahi ve berkatühü esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin. Eşhedü enla ilahe illallah ve eşhedü enne muhammeden abduhü ve rasülühü" siz bunu yaptığınızda yerde ve semada bütün salih kullara selam vermiş olursunuz." (ibn Hibban 354,)
5. Kabirler Ziyaret Edildiğinde De Aynı Lafızlarla Selam Verilir
Ebu Hureyreden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; Hz Peygamber kabir ziyaret ettiğinde şöyle derdi "esselamu aleyküm dare kavmin müminin" (İbn Kayyım, Bedaiğu'l-Fevaid 2/132)
6. Namazdan Ayrılışta Selam Lafzıyla Olur
Abdullah ibn Amrdan rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "namazdan selam vermek esselamu aleyküm ve rahmetüllahi diyerek yapılır sonrasında "allahümme entesselamu ve minke esselam tebarekte ya zekcelali vel ikram" denir". (Elbani Sahih el-Edebül Müfred 760)
7. Selam Lafzı Allahın İsimlerinden Birisidir. Allah Rasulü Bu İsmin İnsanlar Arasında Yaygınlaştırılmasını İstemiştir
Ebu Hureyreden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; hiç şüphesiz ki selam Allahın isimlerindendir. Öyle ise onu insanlar arasında yayınız". (Ukayli 322)
Enes b malikten rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selam Allahın isimlerinden bir isimdir ki onu yeryüzüne koymuştur. Öyle ise onu aranızda yagınlaştırın". (Elbani Sahih el-Edebül Müfred 760)
ebu Ümame el-behiliden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; Hz Peygamber sallahu aleyhi vesellem bize selamı yaymamızı emretti". (İbn hacer el-Askalani, Futuhati er-Rabbaniyye 5/280)
8. Hz Peygamber Efendimizin Kabri Şerifleri Ziyaret Edildiğinde De Aynı Lafızlar Kullanılır. Hz Ebu Bekir Ve Hz Ömer Efendilerimiz De Aynı Lafızlarla Selamlanır
İbn Ömer Allah Rasulünün kabrinin yanında durup şöyle derdi" esselamu aleyke ya Rasulellah, esselamu aleyke ya eba Bekr, esselamu aleyke ya Ömer". (İbn hacer el-Askalani, Futuhati er-Rabbaniyye 5/34)
9. Selamlaşma Allahın Mağfiretine Vesile Sayılmıştır
Hani ibn Yezid ibn nüheyk ten rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selamı yaymak ve güzel kelam mağfiretin sebeplerindedir". (Iraki, Tahricü'l-ihya, 2/246)
10. Allah Rasulüne Olan Selamları Meleklerin Kendisine İleteceğini Allah Rasulü Haber Vermiştir
Abdullah ibn Mesuddan rivayetle hadiste şöyle anlatılır; Allahın yeryüzünde dolaşan melekleri vardır. Onların ümmetimin selamını bana iletirler". (Münziri, terğib ve terhib 2/401)
11. Selam Verenler Ümmetin En Hayırlılarından Sayılmıştır
Cabir b Abdullahtan rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "sizin en hayırlınız yemek yediren ve selama karşılık vereninizdir". ( Elbani 1/110)
12. Selamlaşma Alllahın Rızasına Sebep Kabul Edilmiştir
Ebu Hureyreden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selamı yayınız. Çünkü o Allahın rızasına sebeptir". (Heysemi, mecmauzzevaid 7/33)
13. Selamlaşma Ümmetin Arasında Sevginin Yaygınlaşmasına Vesile Kılınmıştır
Ebu Musa el-Eşariden rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selamı aranızda yaygınlaştırın ki birbirinizi sevsiniz". (Suyuti Camiüssağir 1223)
14. Selamlaşma Manevi Terakkinin Vesilesi Kılınıştır
Ebudderdana rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selamı aranızda yayın ki yücelesiniz". (Heysemi, mecmauzzevaid 8/33)
15. Söze Önce Selamla Başlamak Emredilmiştir
Cabir ibn Abdullahtan rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selam sözden önce gelir" (Buhari, 256)
16. Selamlaşma Selamette Kalmanın Zarar Görmemenin De Vesilesi Kılınmıştır
Enes b malikten rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selam ümmet için tahiyye bizim zimmetimiz için de bir emandır". (Müsnedi Şihab, 262)
Bera b Azibten rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "selamı yayınız ki selamet bulasınız". (Buhari, Edebü'l Müfret 787)
17.Selamlaşmanın Sevabı Vardır
Sehl ibn Huneyften rivayetle hadiste şöyle anlatılır; esselamun aleyküm diyene 10 sevap, esselamu aleyküm ve rahmetüllahi diyene 20, esselamu aleyküm ve rahmetüllahi ve berakatühü siyene 30 sevap verileceği haber verilmiştir. (İbnü'-Cevzi, el-İlel 2/719)
18. Selamlaşma Cennete Gitmenin Vesilesi Kılınmıştır
Abdullah ibn Amrdan rivayetle hadiste şöyle anlatılır; "Rahmana ibadet edin, selamı yayın, yemek yedirin cennete girin". (İbn Hibban 389)
19. Kabe De Bu Lafızlarla Selamlanır
Said b Müseyyeb Hz Ömerin kabeyi tavaf ettiğinde şöyle selamla demiştir; "Allahümme entesselamu ve minke esselam fehayyine rabbina bisselam." (İbn Hacer el-Askalani, Futuhati er-Rabbaniyye 752)
20. Genel Bir Değerlendirme
Selam vermek ya da selam almak insanların birbirlerine esenlik dilemesi, güven telkin etmesi ve dua etmesidir. Hz Ademi yaratın Allahın ilk insanla birlikte cennete açılan sonsuz hayatta da aynı lafızlarla irade sahibi sahibi varlıklar birbirlerine selam vermeye devam edecektir. Selam kelimesi Allahın ismi olduğu gibi varlığın dilinde de zikirdir. Dolayısıyla selamunaleyküm demek din dilini tecih etmektir. Ki bunu aynı zamanda Allahı hatırlatır ve rahmete vesile olur.
Son zamanlarda ortaya atılan bir tartışmada selam ile günaydın gibi selamın içerdiği hiçbir manayı kendisinde barındırmayan kelimeleri karşılaştırmak her ne sebep olursa olsun doğru değildir. Allahın, bütün Rasullerinin, Meleklerinin inananların kullandığı ve ilahi kitaplarda kaydedildiği üzere bir kelimenin yerine başka bir kelime koymanın inananlar açısından izah edilebilir bir tarafı yoktur. Ancak herhangi bir karşılaştırma yapmadan günaydın dese bunda kimse bir beis aramaz. Lakin selam yerine de tercih edilemez. Bu olsa olsa İslama olan mesafeden kaynaklı bir kullanım olur ki son zamanlardaki tartışmanın esasında da bu vardır.
"Selamunaleyküm" cümlesi hem ayetlerin hem de hadislerin kullandığı bir üsluptur. Bütün bir ümmetin asırlarca kullana geldiği ortak haberleşme dilini değiştirmek hangi inanan kişinin idrakine sığar gerçekten anlamakta güçlük çekiyoruz. Hele hele inadına selam yerine günaydın demek islamla bağının kopuk olduğunun en açık delilidir.
Allahı seven Peygamberini seven dinini seven ahireti düşünen bir kişinin kullandığı dil de Allaha peygambere ve dinine uygun olmalı değil midir? Islah dilemekten başka çokta anlatılacak bir şey yok.
BÜNYAMİN GÖLCÜ
MÜFTÜ
12.08.2023/HONAZ