Serinhisar’dan Portreler - KUNDURACI KÂMİL USTA

Kâmil Tokgöz, Fersizler'in Kunduracı Hacı Ahmet Çavuş'un üç erkek çocuğundan en küçüğüdür. 1927 Kızılhisar doğumludur. ​Annesi Karahallar sülalesinden Cennet'tir. Kâmil Tokgöz, kendi döneminin okul yüzü görmüş bahtiyar çocuklarındandır. Kızılhisar İlk Mektebi'nde okumuştur. 

Babası Fersizler'in Ahmet, I. Dünya Harbi'nden önce, 14-15 yaşlarında iken Konya'ya gidip ayakkabıcılık mesleğini öğrenmiştir. Sonra seferberlik ilan olur.  I. Dünya Harbi ve Kurtuluş Savaşı'nda cepheden cepheye koşar, “çavuş” rütbesi alır. Kunduracı Ahmet Çavuş da o Büyük Harbi'nin isimsiz kahramanlarındandır. Uzun süren askerlik döneminden sonra Kızılhisar'da kunduracılık yapmaya başlamıştır. Kunduracılık mesleğini Kızılhisar'a getiren usta olarak bilinir.

Kunduracı Ahmet Çavuş'un iki oğlu Mustafa Ali (1925) ve Kâmil (1927) baba mesleğini seçerler. İki kardeş, babaları gibi ömürlerini kunduracılığa adamışlardır. Onlar, Kızılhisar'da 1950'li ve 1960'lı yılların şöhretli kundura ustalarıdır. Ahmet Çavuş'un diğer oğlu İbrahim (1926) ise Kızılhisar'a dokuma  tezgâhları getirmiş ve  bir müddet ham bez üretmiş, sonra da genç yaşta vefat etmiştir. Ahmet Çavuş'un dört de kız çocuğu vardır. Assiye (1924), Ayşe Hanım (1935), Nimet (1938) Hurihanım (1942) doğumludur.

Çok hayırsever olan Kunduracı Ahmet Çavuş, kendi adına “Fersizler Odası”nı yaptırmış, ömrü boyunca, Kızılhisar Ağalar Camii'nin koruyucu cemaatliğini üstlenmiştir. Babalarından sonra bu görevini oğulları Mustafa Ali ve Kâmil ustalar devam ettirmiştir.

Kâmil Usta, askere gitmeden önce Tuzsuzlar'ın Hacı Mustafa'nın kızı Sıdıka ile evlenir. Maalesef eşini askerdeyken kaybeder. Bu evlilikten çoluğu çocuğu olmamıştır. İkinci evliliğini ise 1950 yılında, Veletler/Erdoğanlar sülalesinden Güllü Hanım ile gerçekleştirir. Sıdıka (1961) ve Ahmet (1963) adında iki çocuğu vardır.

Sırası gelmişken takdir ettiğim bir kadirşinaslıktan da bahsedeyim. Kâmil Usta, vefat eden ilk eşinin adını ikinci evlilikten olan kızına vermiştir. Kâmil Usta'nın çocukları Sıdıka ve Ahmet de babalarının ilk eşini “manevi anne” olarak benimsemişler ve manevi annelerinin sülalesiyle hâlâ sıcak ailevî ilişkileri sürdürmenin mutluluğunu yaşamaktadırlar.

Kâmil Usta sakin ve uzlaşmacı bir adamdı. Mesleğinde ciddi ve dürüsttü. Kaliteden asla taviz vermezdi. Planlı çalışmayı sever, savurganlıktan hoşlanmazdı. Onun kunduracı dükkânı bir muhabbet meclisiydi. Şakalar, kahkahalar, espriler birbiri ardınca patlar, muhabbet ehlinin ince muziplikleri ortalığı kasıp kavururdu. Usta, bir taraftan ayakkabı diker bir taraftan da ateşi harlar gibi muhabbeti kıvılcımlandırırdı. 

Kâmil Usta'yı Kızılhisar Park Kahvesi'nin üstündeki küçücük kunduracı dükkânında, körüklü efe çizmeleri ve süslü gelin ayakkabıları diktiği günlerden hatırlıyorum. Şık ve temiz giyinirdi, zarif ve hatır naz bir adamdı. Selamlaşa selamlaşa çarşıdan eve, evden kunduracı dükkânına aheste aheste, her gün gider gelirdi. 

Usta'dan bir anekdot nakledelim. Kâmil Usta'nın Acıpayam'ın köylerinde alacağı vardır. Tahsilata giderken yanında Çingir Ali dayıyı da götürür. Köye ulaştıklarında ikindi ezanı okunur. Usta, köylülere Ali dayıyı göstererek hemen girizgâh yapar:
--- Çok derin hocadır, derin hafızdır, der.
Köylüler de cübbe ile sarığı Ali dayının önüne koyarlar. Kâmil Usta, camiinin beri köşesinde kıs kıs gülmektedir. Ali dayı ikindi namazını kıldırır. Namazdan sonra muhabbet derinleşince Ali dayı kıvranmaya başlar:
--- Kâmil gidelimmm!.. İkindi namazının farzını içimizden idare ettik; ama akşam namazının farzı dışından okunuyor oğlummm!..

Eskilerin güngörmüş büyükleri, “Yuvalı kundura olmadan Kızılhisar'da kızlar gelin olmazdı.” derlerdi. Mustafa Ali ve Kâmil Tokgöz ustaların diktiği yeşil kunduralar, gelin ayakkabıları, mestler,  körüklü çizmeler, pandifalar;  sivri burunlu, yumurta topuklu erkek pabuçları, gıcır gıcır iskarpinler ve üzerine gül bağlanmış rengârenk kadın ayakkabıları; camekânların arkasına hapsedilmiş balmumu heykelleri gibi, sanki geçmiş zamanın derinliklerinden bize el sallıyorlar. 

Kunduracılık mesleğinin bu sihirli ihtişamı, aşağı yukarı 1980'li yılların ortasına kadar devam etti. Bu mesleği bir müddet, dedelerinin adı taşıyan iki Ahmet (Mustafa Ali oğlu, 1952 doğumlu Ahmet Tokgöz; Kâmil oğlu, 1963 doğumlu ve benim sınıf arkadaşım Ahmet Tokgöz) devam ettirdi. Sonra onlar da bu meslekten elini ayağını çekti. Çünkü eskilerin eli öpülesi, o büyük ustaları, ay ışığında kayıp giden kutup yıldızları gibi bizim hayatımızdan bir bir çıkıp gittiler. Son yıllarda, kunduracılık mesleği de fabrikasyon ve “ucuzculuğa” maalesef yenik düştü.

Kendi döneminin dernek ve sosyal faaliyetlerinde yer almayı seven Kâmil Usta, 20 Temmuz 1988 tarihinde Hakk'ın rahmetine kavuştu. Serinhisar (eski) Asrî Mezarlığına defnedildi. 

Şimdi ara ki bulasın yuvalı kunduraları, ağaç çivilerle çekiçlenmiş mestleri, delinmiş ayakkabı tabanlarına yarım pençe atan ustaları ve çatlamış elleriyle ayakkabı çivilerini söken, ince boyunlu, esmer tenli, emekçi kunduracı çıraklarını…  Hafızalardan silinmeye yüz tutmuş bu büyük ustaları saygı ve rahmetle yâd ediyorum. Nur içinde yatsınlar. Allah rahmet eylesin.